DU HỌC SINH VIỆT SỐC VỚI SỰ TỬ TẾ CỦA NGƯỜI MỸ
Không bị “sốc văn hóa” như nhiều du học sinh khác, điều khiến Phương Linh ngỡ ngàng với cuộc sống mới ở Mỹ là sự tử tế và tốt bụng của những người nơi đây.
Vơ Phương Linh, cựu học sinh trường Hà Nội Amsterdam, nay là sinh viên trường Macalester College (bang Minnesota, Mỹ) chia sẻ về những trải nghiệm mới mẻ khi trở thành du học sinh Mỹ và những bí quyết giúp cô mau chóng ḥa nhập với môi trường mới.
1. Ngỡ ngàng với sự tử tế của người Mỹ
Được đi du lịch nhiều nước trên thế giới từ nhỏ, bao gồm cả Mỹ, cộng với vốn tiếng Anh tốt nên Linh không gặp trở ngại về văn hóa khi sang Mỹ theo học. Điều khiến Linh ngạc nhiên nhất là sự “nice” (tốt bụng, tử tế) của những con người nơi đây.
“Tất cả mọi người ở trường em từng gặp, bao gồm cả giáo sư và nhân viên của trường đều luôn t́m cách giúp đỡ em về mọi mặt mỗi khi em gặp khó khăn hay có câu hỏi về bất kỳ vấn đề ǵ mà họ có thể giúp được.
Em cũng có cả một host family (gia đ́nh giám hộ) là người địa phương qua một chương tŕnh kết nối của trường, dù không sống cùng nhau nhưng họ luôn sẵn sàng giúp em mỗi khi có việc cần (ví dụ chở ra sân bay lúc 5 giờ sáng giữa mùa đông -15 độ C…), đảm bảo em sống vui vẻ, ăn tối cùng nhau, tặng quà sinh nhật, Giáng Sinh và thậm chí cả Tết,…
Tất nhiên có lúc đó chỉ là phép lịch sự, và em thường cố gắng tự lo cho bản thân, nhưng việc sống một ḿnh ở nước ngoài dễ dàng hơn rất nhiều khi biết là luôn có người sẵn sàng giúp nếu em cần ǵ đó”, Linh chia sẻ.
Hệ thống giáo dục ở Mỹ và Việt Nam rất khác nhau. Nhiều sinh viên Việt ở nước ḿnh học rất tốt nhưng khi chuyển sang môi trường mới th́ không theo kịp người nước ngoài. Với việc chuẩn bị kỹ từ trước, Phương Linh không gặp khó khăn như phần đông du học sinh từng than thở.
Linh chia sẻ bí quyết: “Bên cạnh vấn đề ngôn ngữ, em nghĩ các bạn đi du học Mỹ cần chuẩn bị nhiều nhất là về tư tưởng. Trước hết là về ngành học. Phần lớn các trường ở Mỹ em biết không yêu cầu sinh viên chọn ngành học khi vào trường, mà đợi 2 năm để sinh viên có thể t́m hiểu các khoá học ḿnh thích và từ đó chọn ngành phù hợp. Hai năm này không phải để học “đại cương” như nhiều người em từng nói chuyện hiểu nhầm.
Bởi vậy các bạn khi đi du học hăy tận dụng điều này, dù có định hướng ngành học rồi cũng hăy thử học cả những khoá của ngành khác nữa nếu thấy hứng thú, v́ biết đâu lại t́m thấy một hướng đi mới mà ḿnh thích, nhất là khi ở Mỹ có nhiều ngành không có/không nổi tiếng ở Việt Nam.
Em có một đứa bạn ở trường, hồi cấp 3 không giỏi Toán nên không bao giờ nghĩ ḿnh sẽ học Kinh tế, nhưng sau khi học thử khoá Kinh tế Đại cương ở trường th́ lại thích và quyết định sẽ học thêm cả ngành Kinh tế bên cạnh International Studies.
Một vấn đề nữa là phương pháp học. Ở Việt Nam vẫn quen học v́ điểm số, tức là học v́ kết quả, nhưng ở Mỹ chủ yếu là học v́ quá tŕnh. Có nhiều lớp em học nếu không đọc bài trước khi tới lớp hay không làm bài tập về nhà th́ cũng chẳng sao lắm, v́ tất nhiên không ai kiểm tra xem ḿnh đă đọc hay chưa, hay v́ chẳng hạn như bài luận cuối khoá có chủ đề tự chọn, không đọc bài th́ vẫn viết được.
Nhưng nếu vậy th́ có hai vấn đề, một là nhiều lớp tính điểm participation (nói theo kiểu Việt Nam là “phát biểu xây dựng bài”), không đọc/làm bài th́ không tham gia bàn luận ở lớp được và thế tất nhiên là mất điểm, dù thường không nhiều; nhưng quan trọng hơn là nếu không đọc/làm bài th́ sẽ gần như chẳng học được ǵ, kể cả nếu điểm cuối năm vẫn tốt.
Nhân nhắc tới participation, đây cũng là một vấn đề em gặp phải, v́ hồi học phổ thông em quen chỉ phát biểu khi em biết câu trả lời của em là đúng. Ở Mỹ không như vậy, khi giáo sư đặt câu hỏi th́ mọi câu trả lời/câu hỏi lại (dù ngớ ngẩn tới đâu) cũng được xem là đóng góp cho lớp, và mọi người đều được khuyến khích phát biểu suy nghĩ của ḿnh, không thụ động tiếp thu thông tin giáo sư nói. Vậy nên các bạn cũng cần chuẩn bị học cách diễn đạt suy nghĩ của ḿnh, và biết cách tiếp thu và phản biện hợp lư những ư kiến khác ḿnh”.
2. Tọa đàm về người H’mong trên đất Mỹ
Trường học của Phương Linh rất chú trọng tính đa văn hóa (multiculturalism) nên sinh viên của trường rất đa dạng cả về quốc tịch và điều kiện sống. Để tôn vinh các nền văn hóa trên thế giới, trường tổ chức rất nhiều hoạt động.
Trong đó Asian Pacific Awareness Month (APA Month) diễn ra vào tháng Tư hàng năm, là một chuỗi các sự kiện nhằm tôn vinh văn hoá châu Á và cộng đồng người Mỹ gốc Á (biểu diễn nghệ thuật, chợ ẩm thực, chiếu phim…), đồng thời nâng cao nhận thức về một số vấn đề ở khu vực này.
Năm vừa rồi có toạ đàm về vấn đề biển Đông, và buổi nói chuyện với các bạn sinh viên người H’mong của trường về vấn đề tiếp cận giáo dục – có khoảng 60,000 người H’mong ở thành phố của em”, Linh chia sẻ.
Người Mỹ tôn trọng sự đa dạng văn hóa nên Phương Linh thoải mải chia sẻ câu chuyện về gia đ́nh ḿnh, về những định kiến, áp lực mà gia đ́nh cô gặp phải khi sống ở Việt Nam.
“Bố mẹ ḿnh chỉ có 2 con gái. Và ở Việt Nam, người ta coi đó là điều không may bởi họ vẫn c̣n nặng tư tưởng trọng nam khinh nữ. Bố mẹ ḿnh không để tâm chuyện sinh con trai hay con gái nhưng nhiều người cứ nói kháy rằng nhà này không biết sinh con trai, thậm chí có người c̣n xúi bố ḿnh ly hôn cưới vợ mới mà sinh con trai để có người nối dơi tông đường”, Linh chia sẻ trên APA Month.
“Em cũng vừa mới biết về những áp lực mà cha mẹ phải đối mặt từ mùa hè năm ngoái. Khi biết chuyện em cũng hơi sốc, nhưng có lẽ một phần v́ khi đó em cũng lớn rồi, cũng biết nhiều rồi nên em cũng không c̣n quá ngạc nhiên nữa, chỉ là em không nghĩ việc đó cũng đă xảy đến với nhà ḿnh”, Linh nói thêm.
3. Chỉ tiếng Anh thôi chưa đủ!
Học tập ở Mỹ chỉ cần tiếng Anh là đủ nhưng Phương Linh vẫn dành thời gian để học các ngôn ngữ khác. Linh có thể sử dụng tiếng Hàn cơ bản, tiếng Đức đă học được 2 năm và sẽ c̣n học tiếp 2 năm tới.
“Em c̣n chưa là ǵ, trường em nhiều bạn vào trường đă thành thạo 5-6 thứ tiếng cơ. Em nghĩ là nếu trên đời có một thứ biết càng nhiều càng có lợi về mặt thực tiễn th́ đó là ngôn ngữ, bởi v́ dù tiếng Anh hiện nay là ngôn ngữ toàn cầu th́ số người thành thạo tiếng Anh cũng không nhiều đến vậy.
Cứ đi Hàn với Nhật là biết liền, nước th́ phát triển giàu có nhưng người dân chủ yếu vẫn chỉ nói tiếng của họ, biết càng nhiều ngôn ngữ là càng tự tạo cho ḿnh được nhiều cơ hội hơn, không chỉ về nghề nghiệp mà c̣n là hiểu biết cả về quốc gia đó nữa, v́ ḿnh có thể tiếp cận thông tin từ nhiều nguồn hơn”, Linh bày tỏ.
Với Linh, toàn cầu hóa không chỉ là biết tiếng Anh, mà c̣n có nghĩa là phải có kiến thức, hiểu biết rộng về thế giới, và ngôn ngữ là một trong những điểm khởi đầu quan trọng để t́m hiểu về các quốc gia.
“Không nhất thiết cứ phải học những thứ tiếng phổ biến th́ mới hữu ích, v́, như đă nói, trong toàn cầu hoá mọi ngôn ngữ đều có vai tṛ của ḿnh, và nếu ḿnh biết một thứ tiếng ít người biết th́ cơ hội cho ḿnh sẽ lớn hơn v́ thị trường không c̣n quá cạnh tranh.
Ví dụ em từng nghĩ là biết tiếng Việt th́ chẳng có ích ǵ lắm khi ra nước ngoài; nhưng như ở thành phố của em có cộng đồng người Mỹ gốc Việt tương đối lớn, nên nhiều tổ chức xă hội ở đây t́m kiếm các t́nh nguyện viên biết cả tiếng Việt và tiếng Anh để hỗ trợ họ, và tất nhiên khi đó ḿnh sẽ có lợi thế”, Linh nói.